Thuốc tránh thai nào an toàn, hiệu quả cho phụ nữ?
Thuốc tránh thai là một trong các biện pháp tránh thai phổ biến được nhiều phụ nữ sử dụng. Tuy nhiên, rất ít người hiểu về thuốc tránh thai.
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều thuốc tránh thai, chúng được chia thành ba loại chính: thuốc tránh thai hàng ngày dạng kết hợp (thường dùng cho người bình thường, không cho con bú), thuốc tránh thai hàng ngày một phần (dùng cho phụ nữ cho con bú) và thuốc tránh thai khẩn cấp
Các loại thuốc tránh thai hiện nay
1. Thuốc tránh thai hàng ngày dạng kết hợp
Các biệt dược phổ biến: MARVELON, MERCILON, REGULON, DROSPERIN, DIANE 35, YAZ
Thuốc tránh thai kết hợp là biện pháp tránh thai tạm thời chứa 2 loại hormone Estrogen (ethinylestradiol, mestranol) và Progesterone. Đặc điểm của dạng thuốc này là hàm lượng estrogen của các viên trong cùng 1 vỉ gần tương đương nhau, nhưng hàm lượng progesterone của các viên sẽ khác nhau.
Thuốc trong nhóm này tránh thai theo hai cơ chế
- Cơ chế trung ương (hay còn gọi là điều hòa ngược): ngăn chặn sự rụng trứng trong cơ thể phụ nữ.
Khi dùng thuốc, nồng độ hormone Progesterone và Estrogen trong máu cao hơn nồng độ sinh lý của các nội tiết tố này gây ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên trong não dẫn đến giảm tiết FSH (Follicle Stimulating Hormone) và LH (Luteinizing) – hai loại hormone tuyến sinh dục đóng vai trò kích thích noãn bào phát triển, kiểm soát chức năng buồng trứng ở nữ giới và tinh hoàn ở nam giới. Khi nồng độ FSH và LH bị giảm sẽ dẫn đến ức chế quá trình phóng noãn, các nang trứng không phát triển khiến việc rụng trứng không xảy ra.
- Cơ chế ngoại vi
Thuốc làm thay đổi chất nhầy ở cổ tử cung qua đó ngăn chặn sự xâm nhập của tinh trùng vào tử cung. Ngoài ra, thuốc còn làm thay đổi niêm mạc tử cung để ngăn ngừa thai nhi làm tổ và phát triển trong tử cung.
Cơ chế tác dụng của thuốc tránh thai kết hợp
Ưu nhược điểm của thuốc tránh thai kết hợp
• Ưu điểm
- Hiệu quả tránh thai cao. Có khả năng mang thai trở lại ngay sau khi ngừng thuốc.
- Tạo cảm giác thoải mái khi quan hệ
- Ngoài tác dụng tránh thai, thuốc còn giúp điều hòa kinh nguyệt, điều trị mụn trứng cá.
- Giảm hiện tượng đau bụng kinh, chủ động kiểm soát kỳ kinh.
- Giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến tử cung, buồng trứng và bệnh tuyến vú (lành tính)
• Nhược điểm
- Đòi hỏi phải uống thuốc đều đặn, đúng giờ mới phát huy tác dụng
- Không phòng được các bệnh lây truyền qua đường tình dục cho phụ nữ (HIV/AIDs)
- Có thể gây mất kinh (vô kinh) ở những người có tiền sử chu kỳ kinh nguyệt không đều.
- Có thể gây thiếu máu do ra máu nhiều (gấp đôi bình thường) hoặc kéo dài (trên 8 ngày).
Cách sử dụng thuốc tránh thai kết hợp
Thuốc tránh thai kết hợp được đóng gói dưới 2 dạng chính: Loại vỉ 21 viên và loại vỉ 28 viên
• Loại vỉ 21 viên
Uống viên đầu tiên vào ngày thứ nhất của chu kỳ kinh nguyệt, các ngày sau cũng như thế: mỗi ngày uống 1 viên. Uống thuốc theo đúng chiều mũi tên đánh dấu trên vỉ thuốc (nên dán ngày trên hộp thuốc để tránh quên), nên uống thuốc vào một giờ cố định (để dễ nhớ). Uống hết vỉ này mới chuyển sang vỉ khác. Sau khi hết 1 vỉ, nghỉ 7 ngày mới dùng vỉ tiếp theo.
Thuốc tránh thai kết hợp (loại vỉ 21 viên)
• Loại vỉ 28 viên (21 viên tránh thai và 7 viên sắt)
Bắt đầu uống 1 viên vào ngày thứ nhất của chu kỳ kinh nguyệt, và các ngày sau cũng như vậy (mỗi ngày uống 1 viên vào giờ cố định) tốt nhất là sau khi ăn tối. Uống hết vỉ thuốc đang dùng dở mới chuyển sang vỉ mới, không cần nghỉ 7 ngày như loại vỉ 21 viên. Uống thuốc cho tới khi nào không có ý định tránh thai nữa thì ngừng.
Thuốc tránh thai phối hợp loại 28 viên
Lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc tránh thai kết hợp
- Nếu quên 1 viên, uống bù liều đã quên vào ngày tiếp theo. Nếu quên thuốc 2 ngày liên tiếp thì sẽ uống bù trải đều vào 2 ngày sau đó (mỗi ngày uống bù 1 viên). Nếu quên thuốc 3 ngày, hãy ngừng sử dụng vỉ thuốc đó và chuyển sang vỉ mới.
- Trong trường hợp quên thuốc 1 ngày thì tốt nhất nên kiêng giao hợp trong 2 ngày hoặc sử dụng thêm các biện pháp tránh thai khác để đảm bảo an toàn.
- Nếu uống thuốc chậm từ 3 tiếng trở lên so với thời gian dùng thuốc của ngày hôm trước, nên cân nhắc các biện pháp tránh thai an toàn trong vòng 2 ngày.
- Thuốc tránh thai hàng ngày chỉ phát huy tác dụng tốt nhất từ ngày thứ 8 trên vỉ thuốc, vì thế nên trong 7 ngày đầu uống thuốc, vẫn nên sử dụng các biện pháp tránh thai hỗ trợ để ngăn ngừa thai hiệu quả.
- Mỗi ngày chỉ dùng tối đa 2 viên thuốc.
Những ai không được sử dụng được thuốc tránh thai hàng ngày?
- Phụ nữ từ 40 tuổi trở lên.
- Người bị ung thư vú, ung thư cổ tử cung.
- Người đang có thai hoặc nghi ngờ có thai
- Đang cho con bú (trong vòng 6 tuần sau khi sinh)
- Mắc bệnh tiểu đường, tim mạch, huyết áp.
2. Thuốc tránh thai hàng ngày một phần (dành cho phụ nữ cho con bú)
Thuốc tránh thai hàng ngày một phần có 2 loại:
- Thuốc chỉ chứa một hoạt chất Progestin (Desogestrel): Biệt dược Embevin 28
Đây là thuốc tránh thai hàng ngày dùng được cho phụ nữ cho con bú do không làm mất sữa mẹ (không gây ảnh hưởng đến việc tiết sữa và chất lượng sữa). Theo khuyến cáo của WHO: sau khi sinh phụ nữ cho con bú nên dùng thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin trong 6 tuần đầu vì lúc này sự tiết sữa đã được thiết lập đầy đủ nên việc sử dụng thuốc sẽ không tác động nhiều đến thời gian cho con bú và tình trạng dinh dưỡng chung của trẻ sơ sinh.
Thuốc tránh thai Progestin
Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin (Progestin – Only – contraceptive Pill), viết tắt là POPs (hay còn gọi là “mini – pill”). Thuốc hoạt động theo 3 cơ chế khác nhau
+ Thứ nhất: Dưới tác động của Progestin, buồng trứng sẽ ngừng phóng thích trứng mỗi chu kỳ.
+ Thứ hai: Nếu trong trường hợp rụng trứng xảy ra, thuốc dạng “mini – pill” sẽ tạo ra một số thay đổi khiến cho tử cung không thuận lợi để phôi thai làm tổ.
+ Thứ ba: Các thuốc POPs làm chất nhày giữa tử cung và âm đạo trở nên dày đặc, cản trở đường di chuyển của tinh trùng đến với trứng.
Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin, mặc dù không ảnh hưởng đến sữa mẹ, nhưng hiệu quả tránh thai thấp (tỉ lệ thất bại khoảng 8% trong năm đầu tiên sử dụng). Do đó khi sử dụng loại thuốc này, cần lưu ý những điểm sau
+ Uống thuốc vào cùng một thời điểm mỗi ngày.
+ Không uống thuốc muộn quá 3 giờ so với thời gian quy định.
+ Nếu quên từ 3 giờ trở lên, phải lập tức dùng thuốc.
+ Không uống cùng lúc 2 viên vào ngày tiếp theo.
+ Nên sử dụng các biện pháp tránh thai dự phòng khác trong vòng 48 giờ sau khi quên dùng thuốc.
+ Áp dụng thêm các biện pháp tránh thai hỗ trợ khác (như bao cao su) trong tháng đầu tiên dùng thuốc.
+ Chỉ nên dùng thuốc trong 6 tháng đầu cho con bú, sau đó chuyển sang dạng phối hợp để đạt hiệu quả tránh thai cao.
- Thuốc tránh thai kết hợp (chứa 2 hoạt chất): Biệt dược Estraceptin (Desogestrel & Ethinyl Estradiol).
Thuốc tránh thai theo cơ chế: làm cho dịch nhầy ở cổ tử cung sánh đặc lại (làm dày chất nhày cổ tử cung) gây trở ngại cho sự di chuyển của tinh trùng, ngăn không cho trứng và tinh trùng gặp nhau, làm nội mạc tử cung kém phát triển, qua đó ngăn ngừa sự thụ thai.
Thuốc tránh thai kết hợp có thể làm giảm lượng sữa mẹ nhưng không ảnh hưởng đến thành phần của sữa. Lượng estrogen trong sữa không gây hại đến trẻ sơ sinh nhưng tránh dùng thuốc này cho những trẻ đẻ non (sinh thiếu tháng).
Có 2 dạng thuốc tránh thai hàng ngày một phần: loại vỉ 21 viên và vỉ 28 viên. Cách dùng tương tự như thuốc tránh thai kết hợp. Cần lưu ý: thuốc chỉ có tác dụng sau khi dùng liên tục và đều đặn trong vòng 15 ngày. Nếu quên uống thuốc quá 12 giờ thì vẫn tiếp tục dùng thuốc như bình thường, đồng thời áp dụng thêm các biện pháp tránh thai khác.
3. Thuốc tránh thai khẩn cấp
Thuốc tránh thai khẩn cấp có thành phần chính là Progesterone với hàm lượng cao. Thuốc thường được đóng gói dưới 2 dạng: dạng 1 viên và dạng 2 viên. Các biệt dược phổ biến như: POSTINOR – 1, POSTINOR – 2, MEDONOR, MIFESTAD.
Các thuốc tránh thai khẩn cấp tác dụng theo cơ chế: làm cho dịch nhầy ở cổ tử cung trở nên sánh đặc gây cản trở sự di chuyển của tinh trùng và làm cho nội mạc tử cung kém phát triển qua đó ngăn ngừa sự thụ thai.
Thuốc tránh thai khẩn cấp thường được sử dụng cho phụ nữ sau khi quan hệ tình dục mà trước đó không sử dụng bất kỳ một phương pháp tránh thai nào hoặc có sử dụng các biện pháp tránh thai khác nhưng gặp sự cố hoặc thất bại. Chúng thường được ví là “thuốc sau buổi sáng”
Thuốc tránh thai khẩn cấp
Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa các hormone có tác dụng ngăn ngừa khả năng có thai. Cơ chế tác dụng chính của thuốc tránh thai khẩn cấp là làm chậm quá trình rụng trứng. Tuy nhiên, nếu phôi thai đã bám vào thành tử cung thì thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ không phát huy được tác dụng.
Thuốc tránh thai khẩn cấp có hiệu quả tương đối cao, tuy nhiên chúng chỉ có tác dụng tốt nếu được dùng sớm (tốt nhất là trong vòng 72 giờ sau khi quan hệ tình dục không an toàn). Các nghiên cứu cho biết, nếu uống thuốc trong “thời gian vàng” này thì tỉ lệ có thai chỉ rơi vào 1 – 2%. Đến ngày thứ 5 sau khi quan hệ tình dục, vẫn có thể sử dụng viên uống tránh thai khẩn cấp, song vẫn theo nguyên tắc: dùng thuốc càng sớm thì tác dụng của thuốc càng cao. Các thống kê cho thấy: nếu uống thuốc trong 24 giờ đầu thì hiệu quả tránh thai lên đến 95%. Nếu uống thuốc sau 24 – 48 tiếng thì hiệu quả đạt 85%. Còn nếu uống thuốc sau 49 – 72 giờ thì hiệu quả chỉ còn 58%.
Khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp, nhiều phụ nữ bị nôn. Nếu sau khi uống thuốc mà bị nôn thì phải uống bù liều khác. Nếu sau khi uống 2 giờ mới bị nôn thì không cần uống bù nữa.
Không nên lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp (không sử dụng như một liệu pháp tránh thai thường xuyên): không dùng quá 2 lần/tháng vì dùng càng nhiều thì hiệu quả tránh thai càng giảm.
Việc sử dụng các biện pháp tránh thai nói chung và thuốc tránh thai nói riêng, nên được tư vấn bởi bác sĩ sản phụ khoa hoặc dược sĩ. Phụ nữ không nên tự ý mua thuốc tránh thai về dùng, bởi đa số các loại thuốc tránh thai đều chứa hormone có ảnh hưởng đến hoạt động của các tuyến nội tiết trong cơ thể. Vì thế, cần thận trọng khi sử dụng các loại thuốc này.
Trang chủ
