Ung thư gan là gì? Có mấy loại ung thư gan?
Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư gan
Ung thư gan là căn bệnh rất nguy hiểm và phổ biến hiện nay. Theo thống kê của Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Thế Giới (GLOBOCAN), mỗi năm tại Việt Nam có gần 26.500 người mắc ung thư gan (chiếm khoảng 14.5% tổng số ca ung thư). Ung thư gan đã vượt qua ung thư phổi để vươn lên vị trí dẫn đầu cả về số ca mắc mới và tử vong. Hàng năm, có khoảng 25.272 trường hợp tử vong do ung thư gan (chiếm 21% tổng số ca tử vong do ung thư).
Ở nước ta, nam giới có tỷ lệ mắc ung thư gan cao hơn nữ giới (77% so với 23%), trong đó phổ biến nhất là ung thư biểu mô tế bào gan (chiếm tới 90% số trường hợp).
Tỷ lệ ung thư gan so với các bệnh ung thư khác ở nước ta
Theo Thạc sĩ – Bác sĩ Sơn, Phó Trưởng khoa Khám Bệnh – Bệnh viện K Tân Triều, các triệu chứng của bệnh ung thư gan thường không điển hình, dễ bị bỏ qua nên rất khó phát hiện, đa số bệnh nhân đến khám khi bệnh đã ở giai đoạn muộn khiến cho việc điều trị khó khăn, tốn kém, không đem lại hiệu quả cao. Chỉ có khoảng 60% người bệnh đến khám khi bệnh đã ở giai đoạn trung gian tiến triển, tỷ lệ bệnh nhân được phát hiện sớm rất ít. Với những bệnh nhân phát hiện muộn, thời gian sống rất thấp (trung bình chưa tới 1 năm).
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh: bệnh ung thư gan nếu được phát hiện sớm thì hoàn toàn có thể chữa được. Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị ung thư gan như: phẫu thuật (cắt bỏ phần gan bị khối u ác tính), ghép gan, nút mạch, điều trị bằng tia phóng xạ (xạ trị) hoặc hóa chất (hóa trị).
Bệnh ung thư gan là gì?
Ung thư gan là tình trạng các tế bào ung thư hình thành tại gan, các tế bào ác tính này tăng trưởng và phát triển một cách không kiểm soát dẫn đến lấn át các tế bào bình thường khiến cho các tế bào gan bị phá hủy. Điều này dẫn tới hoạt động bất thường của gan và các cơ quan khác trong cơ thể.
Bệnh ung thư gan
Có mấy loại ung thư gan?
Người ta chia ung thư gan thành hai loại: ung thư gan nguyên phát và ung thư gan thứ phát
• Ung thư gan nguyên phát
Là loại ung thư mà khối u ác tính được hình thành ngay tại gan. Ung thư gan nguyên phát xảy ra khi các tế bào của gan phát triển một cách bất thường cả về hình thái lẫn chức năng. Khi các tế bào ung thư phát triển ở gan, chúng không chỉ ảnh hưởng đến các mô bình thường trong gan mà có thể lây sang các vùng lân cận hoặc các cơ quan bên ngoài gan.
Ung thư gan nguyên phát được chia thành 4 loại là: ung thư biểu mô tế bào gan, ung thư biểu mô đường mật, u nguyên bào gan, và u mạch máu gan ác tính.
- Ung thư biểu mô tế bào gan
Ung thư biểu mô tế bào gan, tên khoa học là HepatoCellular Carcinoma (thường viết tắt là HCC) là loại ung thư gan phổ biến nhất hiện nay (chiếm 80 – 90% trường hợp ung thư gan). Dạng ung thư này thường xảy ra ở những người mắc các bệnh mạn tính ở gan (viêm gan virus) hoặc xơ gan do sử dụng rượu bia. Trong hai loại virus gây bệnh viêm gan thì virus viêm gan B (HBV) chiếm đa số (75 – 80%) ca dẫn đến ung thư biểu mô tế bào gan, tỷ lệ này ở virus gây viêm gan C (HCV) là 10 – 20%.
Ung thư biểu mô tế bào gan (HCC)
- Ung thư biểu mô đường mật
Ung thư biểu mô đường mật (tên khoa học: Cholangiocarcinoma) là loại ung thư xảy ra ở các ống dẫn mật (ống mật), những ống này giúp vận chuyển mật từ túi mật xuống ruột non để giúp tiêu hóa thức ăn.
Có hai hình thái ung thư đường mật: ung thư đường mật trong gan (các tế bào ung thư hình thành tại các ống dẫn mật bên trong gan) và ung thư đường mật ngoài gan (các tế bào ung thư hình thành tại các ống dẫn mật bên ngoài gan).
Thống kê cho thấy ung thư biểu mô đường mật thường chiếm tỷ lệ 10 – 20% số trường hợp ung thư gan.
- U nguyên bào gan (Hepatoblastoma)
Là dạng ung thư gan rất hiếm gặp, chủ yếu xảy ra ở trẻ em (nhất là những trẻ dưới 3 tuổi). Tiên lượng của những bệnh nhân mắc u nguyên bào gan thường rất tốt nếu được điều trị đúng phương pháp (phẫu thuật và hóa trị). Đặc biệt, nếu bệnh được phát hiện sớm (giai đoạn đầu), tỷ lệ sống thường rất cao (trên 90%).
- U mạch máu gan ác tính
Cũng là một dạng ung thư gan hiếm gặp. Loại ung thư này xuất phát từ các mạch máu của gan. U mạch máu gan thường tiến triển rất nhanh, chính vì thế nên thường phát hiện được khi bệnh đã bước sang giai đoạn muộn.
• Ung thư gan thứ phát
Là ung thư xảy ra ở một bộ phận khác của cơ thể, sau đó di căn vào gan. Bệnh nhân bị ung thư gan thứ phát thường có tiên lượng nặng và tỷ lệ tử vong cao hơn so với ung thư gan nguyên phát.
Do gan là nơi có mạng lưới mạch máu dày đặc và tập trung các chất dịch của cơ thể nên các tế bào ung thư từ những cơ quan khác rất dễ di căn đến gan gây ra ung thư gan thứ phát. Có nhiều loại ung thư có thể di căn tới gan, song thường gặp nhất là: ung thư phổi, ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày, ung thư thực quản, ung thư tuyến tụy …
Khi được xác định là ung thư gan thứ phát cũng có nghĩa là người bệnh đang ở giai đoạn cuối của bệnh ung thư. Lúc này, tế bào ung thư đã di căn đến nhiều nơi, khối u có kích thước lớn chèn ép lên các bộ phân khác gây ra nhiều triệu chứng khiến bệnh nhân đau đớn, khó chịu, thời gian sống không còn nhiều.
Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư gan
Đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây bệnh ung thư gan. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ, Bác sĩ Phạm Tuấn Anh – Bệnh viện K, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư gan như: giới tính (nam bị nhiều hơn so với nữ); những người mắc các bệnh mạn tính về gan mật: viêm gan virus (viêm gan B, C), gan nhiễm mỡ, xơ gan; người bị béo phì, thừa cân; người mắc bệnh tiểu đường; thói quen có hại cho sức khỏe (hút thuốc lá, sử dụng rượu, bia); ăn thực phẩm bị nấm mốc …
Nguyên nhân gây bệnh ung thư gan
• Xơ gan
Xơ gan là tình trạng các nhu mô gan bị tổn thương dẫn đến sự hình thành các mô xơ, sẹo và các nốt tân sinh khiến gan bị suy giảm hoặc mất chức năng gan. Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan: sử dụng rượu bia, mắc bệnh viêm gan siêu vi, gan nhiễm mỡ, ngộ độc thuốc, hóa chất.
Xơ gan thường là hậu quả cuối cùng của các bệnh mạn tính về gan mật, xơ gan nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến hậu quả nặng nề, điển hình có thể kể đến xơ gan cổ chướng. Đây là thời kỳ mà gan đã bị tổn thương một cách nặng nề, chức năng gan bị suy giảm nghiêm trọng, hoạt động trao đổi chất bị mất đi làm xuất hiện tình trạng có dịch trong ổ bụng gây chèn ép các cơ quan nội tạng, dẫn tới thay đổi cấu trúc tế bào gan, xơ hóa gan.
Khi bị xơ gan các chức năng như: bài tiết mật, tiêu hóa và lọc máu của gan kém đi, sức đề kháng giảm khiến người bệnh dễ mắc các bệnh về đường ruột, ống mật, bệnh ở đường tiết niệu, hô hấp và nguy hiểm hơn cả là ung thư gan.
Xơ gan dễ tiến triển thành ung thư gan
Không phải tất cả các trường hợp xơ gan đều dẫn đến ung thư gan, song xơ gan là yếu tố hàng đầu dẫn đến ung thư gan
• Các bệnh nhiễm trùng ở gan: viêm gan cấp và mạn tính
Bệnh viêm gan do virus được xác định là thủ phạm hàng dầu dẫn đến ung thư gan. Thống kê cho thấy, có đến 80% số trường hợp bị ung thư gan là do tiến triển từ viêm gan B, 5% người bị ung thư gan được xác định là do viêm gan C. Các chuyên gia cho rằng: mắc viêm gan virus có thể dẫn đến bệnh xơ gan và ung thư gan do virus gây bệnh viêm gan làm tăng nguy cơ hình thành tế bào gan ác tính (trong quá trình diễn tiến từ viêm gan đến xơ gan). Cụ thể: các loại virus gây viêm gan (HBV và HCV) gây tổn thương DNA (cấu trúc bên trong giúp tế bào tăng trưởng và phân chia). DNA bị tổn thương khiến chức năng bình thường của tế bào bị thay đổi, dẫn đến đột biến, hình thành nên tế bào ung thư.
Quá trình viêm gan virus dẫn đến ung thư gan
• Bệnh tiểu đường và thừa cân, béo phì
Theo các nghiên cứu gần đây, những người bị thừa cân béo phì có nguy cơ mắc ung thư cao hơn so với những người bình thường khác, trong đó nguy cơ bị ung thư gan cao gấp đôi. Trong các nguyên nhân gây ung thư thì béo phì chiếm đến 8%, chỉ đứng sau thuốc lá. Các chuyên gia cũng cho rằng các tế bào mỡ (mô mỡ) trong cơ thể hoạt động như một cơ quan, chúng có khả năng giải phóng ra một số loại hormone, các chất trung gian hóa học hoặc một số Cytokine gây viêm. Các yếu tố này góp phần vào sự hình thành, phát triển cũng như quá trình di căn và tái phát của tế bào ung thư.
Những người béo phì thường có các Cytokine - yếu tố gây viêm (IL – 6, TNF α, protein phản ứng C) cao bất thường, điều này dẫn tới nguy cơ làm gia tăng các bệnh viêm mạn tính: sỏi mật, gan nhiễm mỡ. Sự gia tăng bất thường của các yếu tố gây viêm cũng khiến cho các DNA của tế bào bị hỏng dẫn đến sự hình thành các khối u ác tính ở gan, đường mật.
Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy: những người bị tiểu đường có nguy cơ bị ung thư gan cao gấp 3 lần so với những người bình thường.
Ở những người tiểu đường, lượng đường huyết thường ở mức cao khiến cho các gốc tự do tăng nhanh vượt quá khả năng chống oxy hóa của cơ thể, điều này gây tổn thương đến các tế bào và các mô trong cơ thể (trong đó có cả tế bào gan). Các tế bào gan bị tổn thương dẫn đến gan nhiễm mỡ (các chất béo tích tụ trong gan), hình thành các mô sẹo ở gan, dần dần tiến đến xơ gan, cuối cùng là ung thư gan.
• Các thói quen xấu gây hại cho gan: sử dụng rượu bia, hút thuốc lá
Sử dụng rượu bia và các loại đồ uống có cồn cũng là nguyên nhân phổ biến dẫn tới ung thư gan. Theo Tiến sĩ Trần Thanh Hương – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Ung thư (Bệnh viện K Trung Ương): Sau khi uống vào cơ thể, phần lớn (95%) chất cồn (Ethanol) được chuyển hóa qua gan. Tại đây, rượu được chuyển hóa thành acetaldehyde nhờ tác dụng của enzyme alcohol dehydrogenase. Acetaldehyde từ lâu đã được biết đến là một chất gây ung thư theo cơ chế làm tổn thương gene.
Uống rượu bia dẫn đến các bệnh về gan, cuối cùng là ung thư gan
Uống rượu bia làm thay đổi quá trình chuyển hóa folate (sự hấp thu folate trở nên kém hơn), điều này cản trở quá trình methyl hóa DNA, dẫn đến ung thư. Mặt khác, rượu còn kích thích cơ thể sản sinh ra các phân tử có hoạt tính cao, những phân tử này có khả năng gây hại tới DNA của tế bào dẫn đến ung thư.
Uống rượu gây tổn thương các tế bào gan dẫn đến xơ gan rồi sau đó tiến triển thành ung thư gan.
Bên cạnh rượu bia thì thuốc lá cũng là một trong những tác nhân gây ung thư gan. Các nhà khoa học đã tìm thấy trong thuốc lá có chứa nhiều chất gây ung thư như: nitrosamine, vinyl chlorua, hydrocarbon, hắc ín, aminobiphenyl. Các chất này đã được chứng minh gây ung thư biểu mô tế bào gan (HCC). Đặc biệt ở những người bị viêm gan virus, gan nhiễm mỡ thì việc hút thuốc sẽ đẩy nhanh quá trình mắc ung thư gan.
Năm 2011, một nghiên cứu khoa học đã chứng minh việc hút thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ bị ung thư gan. Kết quả nghiên cứu cho thấy có tới gần một nửa số trường hợp mắc ung thư quan liên quan đến thói quen hút thuốc lá.
Hút thuốc gây tổn thương tế bào gan do làm gia tăng các Cytokine tiền viêm.
Hút thuốc lá gây ra các bệnh về gan: xơ gan, ung thư gan
Chất nicotine trong thuốc lá làm giảm sức đề kháng của cơ thể do ức chế sự hình thành kháng thể (ức chế sự tăng sinh và biệt hóa của các tế bào lympho trong hạch bạch huyết) gây độc cho tế bào, từ đó làm giảm khả năng miễn dịch tự nhiên của tế bào khiến gan dễ bị các yếu tố gây bệnh tấn công.
Nicotine còn gây tích tụ các tế bào mỡ trong gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ. Trong khói thuốc lá có chứa nhiều chất có tính oxy hóa mạnh, khi hút sẽ dẫn đến hiện tượng oxy hóa chất béo (peroxyd hóa lipid), kích hoạt các tế bào hình sao tại gan. Vì thế nên hút thuốc dễ thúc đẩy sự tiến triển của xơ gan mạn tính.
Trong khói thuốc lá có chứa N – Nitrosodiethylamine – một loại chất độc có thể gây ra các khối u và ung thư ở gan. Ngoài ra, còn có Asen khi hít vào cơ thể cũng làm tăng nguy cơ hình thành ung thư gan.
• Sử dụng các loại thuốc và hóa chất gây hại cho gan
Một số loại thuốc và hóa chất gây tổn thương gan và có thể dẫn đến ung thư gan nếu sử dụng hoặc tiếp xúc trong thời gian dài như: thorotrast (dùng trong chẩn đoán hình ảnh trước đây) hoặc vinyl chloride (sử dụng trong công nghiệp chế biến nhựa).
• Ăn thực phẩm nấm mốc
Các loại thực phẩm bị nấm mốc thường chứa Aflatoxin – một loại độc tố do một số loài nấm Aspergillus tiết ra.
Aflatoxin được coi là nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan và ung thư gan. Các nghiên cứu cho thấy Aflatoxin là nguyên nhân gây ra 17% số ca ung thư gan. Đây là chất gây ung thư gan mạnh nhất được biết đến.
Aflatoxin là một chất độc rất mạnh (chỉ cần 10 mg chất này cũng có thể gây chết người). Nếu một người mỗi ngày ăn phải 2.5 mg Aflatoxin trong thời gian 90 ngày thì có thể bị ung thư gan sau hơn 1 năm. Aflatoxin gây ung thư gan theo cơ chế gây đột biến gen bằng cách gắn chèn với DNA của tế bào.
Các loại thực phẩm bị nấm mốc có khả năng gây bệnh ung thư gan
Ung thư gan là bệnh lý rất nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao nhưng lại rất khó phát hiện. Vì vậy, để phòng bệnh ung thư gan, các chuyên gia y tế khuyên người dân nên chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh viêm gan virus (viêm gan B, viêm gan C ...) – yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư gan. Ngoài ra, người dân cần tránh các thói quen gây hại cho gan như: uống rượu, hút thuốc lá, sử dụng các chất kích thích, thức đêm. Việc dùng thuốc nên theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý sử dụng các thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ, không có bao bì, nhãn mác. Vì hầu như tất cả các thuốc đều chuyển hóa ở gan, nên việc sử dụng thuốc không đúng cách có thể gây hại cho gan. Cần thường xuyên khám sức khỏe định kỳ, kiểm tra chức năng gan, đặc biệt là với những người có nguy cơ cao
Trang chủ
