Thuốc lá điện tử là gì?
Hút thuốc lá điện tử có hại không?
Trong thời gian gần đây, trào lưu hút thuốc lá điện tử phát triển rất mạnh ở nước ta, đặc biệt là ở tầng lớp thanh thiếu niên – những người hay tò mò, hiếu kỳ và thích khám phá. Họ cho rằng thuốc lá điện tử không gây hại cho sức khỏe, thuốc lá điện tử giúp cai thuốc lá truyền thống và việc hút thuốc thể hiện sự sang trọng, đẳng cấp.
Vậy chúng ta cần hiểu như thế nào về thuốc lá điện tử? Thuốc lá điện tử có gây hại sức khỏe cho người sử dụng không?
Thuốc lá điện tử là gì?
Thuốc lá điện tử là loại hình mô phỏng hình dạng và chức năng của thuốc lá truyền thống (thuốc lá điếu). Chúng hoạt động bằng cách sử dụng một thiết bị điện tử kèm theo pin (đóng vai trò như một cái điếu) làm nóng chất lỏng (thường gọi là tinh dầu) tạo ra luồng khí cho người dùng hít vào, luồng khí này có mùi vị và cảm giác giống như đang hút thuốc lá thật.
Thuốc lá điện tử
Ai là người phát minh ra thuốc lá điện tử?
Ý tưởng về thuốc lá điện tử được đưa ra lần đầu tiên tại Mỹ bởi Herbert A Gilbert. Năm 1963 ông đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho phát minh của mình và 2 năm sau (năm 1965) thì được cấp bằng. Phát minh thuốc lá điện tử của Herbert A Gilbert đi trước thời đại về công nghệ nhưng nó cũng nhanh chóng bị chìm vào quên lãng bởi vào giai đoạn đó có rất ít người lo lắng về những tác hại của thuốc lá truyền thống và không ai muốn tìm kiếm một giải pháp an toàn hơn thay thế cho thuốc lá điếu. Hơn nữa công nghệ sản xuất pin vào những năm 1960 còn gặp nhiều khó khăn, thách thức: các loại pin có thể sạc được thường nặng và giá thành đắt, loại pin thường thì khả năng dự trữ năng lượng hạn chế và giá thành cũng không rẻ.
Năm 2003, một dược sĩ y học cổ truyền người Trung Quốc tên là Hon Lik (Hàn Lực) là người đã phát minh ra thuốc lá điện tử một cách hoàn chỉnh, được sử dụng rộng rãi ở các nước ngày nay. Tác giả cho biết, việc nghiên cứu ra bộ dụng cụ thuốc lá điện tử xuất phát từ thói quen hút thuốc của ông và căn bệnh ung thư phổi do hút thuốc lá đã cướp đi mạng sống của cha ông.
Sự hình thành và phát triển của thuốc lá điện tử
Thành phần của thuốc lá điện tử
Thuốc lá điện tử thường được cấu tạo từ năm thành phần chính
• Nicotin
Nicotin là thành phần chính có trong thuốc lá điện tử và thuốc lá truyền thống. Đây chính là chất khiến cho người hút có cảm giác khoan khoái, dễ chịu. Khi hút, nicotin vào máu và đi đến não rất nhanh (chỉ trong vòng vài giây). Tuy nhiên, đây là chất gây nghiện rất mạnh (như heroin và cocain) nên khiến cho người hút luôn có cảm giác muốn dùng tiếp.
• Nước
Là thành phần có trong nhiều loại tinh dầu của thuốc lá điện tử. Khi hút, chúng được làm nóng bởi một cuộn dây kim loại, chuyển thành dạng hơi nước (các hạt nhỏ) lẫn trong khói để người dùng hít vào.
• Propylene glycol
Là một chất không màu, không mùi và không có vị, chất này có vai trò chống đông, giảm nhiệt độ đóng băng của nước, qua đó giúp cho quá trình hóa hơi của thuốc diễn ra nhanh và thuận lợi hơn. Trong công nghiệp, propylene glycol được ứng dụng để tạo khói hoặc sương mù nhân tạo trên sân khấu.
• Glycerin thực vật
Là một chất không màu, không mùi và có vị hơi ngọt
• Chất tạo mùi
Là các loại hương liệu giúp cho thuốc có mùi thơm, chúng rất đa dạng được ghi trên nhãn với những cái tên rất thiên nhiên như: cam, táo, cherry hoặc ngọt ngào như cholocate, bánh kem.
Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của thuốc lá điện tử
Hút thuốc lá điện tử có hại không?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, sử dụng thuốc lá điện tử gây hại cho sức khỏe cho cả người hút và những người xung quanh giống như thuốc lá truyền thống. Trong thuốc lá điện tử có chứa nicotin – một chất gây nghiện và rất độc hại: gây ung thư, bệnh hô hấp, tiêu hóa và tim mạch.
Thống kê báo động về thuốc lá điện tử
Nếu như vào năm 2015, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nước ta chỉ vào khoảng 0.2% thì đến nay, con số này đã tăng lên 3.6% (gấp 18 lần)
Theo Trung tâm phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), chỉ riêng trong giai đoạn từ tháng 12/2019 đến 12/2020 nước này đã ghi nhận 2.800 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử (bị viêm phổi cấp), trong đó có 68 ca tử vong.
Tại Anh: Theo ghi nhận của Cơ quan Quản lý Thuốc và Sản phẩm chăm sóc sức khỏe: đã có 4 trường hợp tử vong liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử.
Tác hại của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe người dùng
Sử dụng thuốc lá điện tử gây ra hàng loạt vấn đề về sức khỏe
Theo PGS. TS Nguyễn Viết Nhung – Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung Ương, Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam. Trong thuốc lá điện tử có chứa nhiều chất gây hại cho sức khỏe như: nicotin, kim loại nặng (chì, thủy ngân) … Các chất này ảnh hưởng rất lớn đến não bộ, hệ tim mạch, hô hấp và thai nhi, nguy cơ gây ung thư.
1. Bệnh tim mạch
Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng thuốc lá điện tử ảnh hưởng không tốt đến hệ tim mạch. Chất nicotin trong thuốc kích thích tuyến thượng thận tiết ra adrenalin, hormone này gây tăng huyết áp và nhịp tim. Nếu sử dụng nicotin trong thời gian dài có thể dẫn đến các cơn đau tim. Những người lạm dụng nicotin (nghiện hút thuốc) có nguy cơ cao bị rối loạn nhịp tim, lâu dài dẫn tới suy tim và tử vong.
Các nhà khoa học đã tìm ra mối liên hệ giữa thuốc lá điện tử với những biến đổi bất thường của tim mạch (nhịp tim và khoảng thời gian giữa các nhịp). Sau khi hút thuốc lá điện tử có chứa nicotin, có khoảng 10% số trường hợp bị tăng nhịp tim và 20% gia tăng khoảng cách nhịp tim.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, các loại hượng liệu được sử dụng trong thuốc lá điện tử mặc dù không chứa nicotin nhưng cũng có thể gây tổn thương các mạch máu và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tác hại của thuốc lá đối với hệ tim mạch
2. Bệnh hô hấp
Hút thuốc lá điện tử gây ra các bệnh ở đường hô hấp như: hen phế quản, viêm phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhiễm trùng đường hô hấp. Sử dụng thuốc lá điện tử liên tục trong thời gian dài khiến phổi xuất hiện các tổn thương cấp tính với các triệu chứng: khó thở, thở khò khè. Trong trường hợp ngộ độc nicotin, bệnh nhân còn bị đau đầu, buồn nôn, nôn mửa và co giật.
Năm 2015 một nghiên cứu khoa học đăng trên Tạp chí PLOS kết luận rằng các chất có trong khói thuốc lá điện tử làm tổn thương các tế bào biểu mô ở đường hô hấp, mặt khác chất nicotin trong thuốc lá điện tử gây ức chế miễn dịch tại phổi. Điều này khiến phổi dễ bị nhiễm trùng hơn.
Các chuyên gia cũng lo ngại những hạt nano được tạo ra trong quá trình hút có thể xâm nhập vào phổi gây bệnh viêm phổi hoặc nhiễm trùng phổi.
Để xác định mức độ độc hại của thuốc lá điện tử, các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Birmingham (Anh) đã tiến hành lấy mẫu các tế bào từ phổi của những người khỏe mạnh không hút thuốc sau đó chia thành 2 nhóm: nhóm 1 để nguyên trong 24 giờ, nhóm 2 nhúng vào tinh dầu của thuốc lá điện tử. Kết quả cho thấy các tế bào phổi tiếp xúc với thuốc lá điện tử bị chết hoặc sản sinh ra chất gây viêm nhiều hơn so với các tế bào không tiếp xúc.
3. Bệnh ung thư
Theo PGS TS Phan Thu Hương – Phó Giám Đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai: khi sử dụng thuốc lá điện tử thì nguy cơ bị bệnh ung thư cao gấp 15 lần so với thuốc lá truyền thống. Đặc biệt là ung thư phổi, ung thư khoang miệng và ung thư bàng quang.
Cơ quan y tế của bang California (Hoa Kỳ) đã phát hiện trong bình xịt và tinh dầu thuốc lá điện tử có chứa một số loại kim loại nặng độc hại hơn thuốc lá điếu như: chì, crom, mangan, mạ kền.
Không chỉ kim loại nặng mà các hóa chất khác trong thuốc lá điện tử như formaldehyde và acetaldehyde cũng là những yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư cho người hút (formaldehyde được xếp vào nhóm 1, acetaldehyde thuộc nhóm 2 trong bảng phân loại các chất gây ung thư).
Formaldehyde là chất được tạo ra từ quá trình hóa hơi từ phản ứng giữa propylene glycol và glycerin. Còn acetaldehyde được tìm thấy trong khói thuốc lá điện tử. Ngoài ra, còn có các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi như toluene – một dẫn xuất của benzene.
Các nghiên cứu được thực hiện trong phòng thí nghiệm đã chứng minh độc tính và khả năng gây ung thư của propylene glycol và glycerol trong khói thuốc.
Hầu như tất cả các loại thuốc lá điện tử (99%) đều chứa nicotine – một chất gây nghiện và ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe phụ nữ mang thai và thai nhi.
Các nhà khoa học đã tìm ra mối liên hệ giữa nicotine và sự phát triển của khối u:
- Tăng khả năng sinh sản của các tế bào ung thư: ung thư phổi, ung thư vú, ung thư đại tràng.
- Nicotine tham gia vào quá trình tăng sinh mạch máu của khối u, khiến cho tế bào ung thư trở nên linh hoạt và dễ xâm lấn hơn.
- Nicotin làm giảm hoạt động của một số loại protein có khả năng ức chế khối u (như CHK2), qua đó giúp tế bào ung thư “né tránh” được hệ miễn dịch của cơ thể
- Nicotin làm giảm hiệu quả của các loại thuốc hóa trị khối u ở chuột.
Năm 2019 nhóm các nhà khoa học tại Đại học New York đã công bố kết luận chất nicotine trong thuốc lá điện tử gây ung thư phổi và ung thư bàng quang ở chuột. Kết luận này được đưa ra sau nghiên cứu tác động của khói thuốc lá điện tử lên chuột.
Theo các tác giả, chất nicotine gây tổn thương và cản trở quá trình sửa chữa DNA ở phổi và bàng quang của chuột. Ở người, quá trình thực nghiệm trên tế bào phổi và bàng quang cho thấy nicotin có khả năng chuyển hóa thành nitrosamine – chất gây tổn thương DNA của tế bào dẫn tới ung thư.
Các tác hại của thuốc lá điện tử đối với người dùng
4. Miệng
Những người hút thuốc lá điện tử thường bị khô miệng, ngứa họng và ho. Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là quá trình hydrat hóa (chuyển thuốc từ dạng nước sang thể hơi).
5. Ngộ độc cấp tính nicotin
Không giống như thuốc lá truyền thống chia liều thành điếu, thuốc lá điện tử không chia liều, tinh dầu sử dụng để hút là dạng dung dịch được đóng gói cho nhiều lần hút, người dùng không xác định được nồng độ nicotin trong mỗi ml dung dịch. Điều này có thể khiến người dùng tăng liều lượng mà không biết giới hạn và mức độ dung nạp nicotin dẫn đến nguy cơ ngộ độc nicotin cấp tính.
6. Đối với phụ nữ có thai
Nếu phụ nữ mang thai sử dụng thuốc lá điện tử sẽ dẫn đến nguy cơ sinh non, sảy thai, thai chết lưu. Các chất trong thuốc lá điện tử cũng ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi: nhẹ cân, gây hại đối với sự phát triển của phổi, não bộ, gây suy giảm trí nhớ.
7. Nguy cơ gây bỏng, cháy nổ
Thuốc lá điện tử hoạt động dựa trên nguồn nhiên liệu được cung cấp bởi các viên pin (chủ yếu là loại pin lithium) có thể sạc được. Quá trình sạc tiềm ẩn nguy cơ gây cháy nổ.
Các tai nạn liên quan đến cháy nổ do thuốc lá điện tử.
Tại Mỹ: trong giai đoạn từ 2019 đến 2015 đã xảy ra 92 vụ cháy nổ liên quan đến thuốc lá điện tử khiến 47 người bị thương và gây nhiều thiệt hại về tài sản
Tại Anh: đã xảy ra hơn 100 vụ cháy nổ khiến 2 người tử vong do thuốc lá điện tử.
8. Nguy cơ đến từ các chất trong tinh dầu của thuốc lá điện tử
• Propylene glycol: có khả năng gây kích ứng mắt và phổi. Chất này có thể gây hại cho những người mắc bệnh phổi mạn tính: hen phế quản, giãn phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
• Các chất tạo mùi: các nhà sản xuất thuốc lá điện tử đến nay vẫn chưa công bố chi tiết thành phần của các chất tạo mùi, lý do được đưa ra là “bí mật thương mại”. Theo một nghiên cứu được tiến hành bởi các nhà Khoa học thuộc Đại học Havard, trong số 51 loại tinh dầu thuốc lá điện tử thì 75% trong số đó chứa diacetyl, chất gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
• Chất chống đông: trong thuốc lá điện tử có sử dụng chất chống đông Diethylen glycol, đây là một hóa chất rất độc hại.
• Glycerin: khi chất này phân hủy ở nhiệt độ cao sẽ tạo ra Acrolein nếu hít vào phổi sẽ làm khởi phát bệnh ung thư.
Các thành phần trong tinh dầu thuốc lá điện tử gây hại cho sức khỏe
Người vô tình hít phải khói thuốc lá điện tử (hút thuốc thụ động) cũng có nguy cơ mắc 25 loại bệnh tật giống như người hút trực tiếp. Các bệnh nghiêm trọng nhất phải kể đến: ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư dạ dày, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, tai biến mạch máu não (đột quỵ), xuất huyết não. Thuốc lá điện tử còn gây ra các vấn đề khác như: liệt dương, hiếm muộn, vô sinh, các bệnh lý về răng miệng, dạ dày, đại tràng.
Thuốc lá điện tử đang trở thành hiểm họa đối với xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ. Khác với thuốc lá truyền thống sử dụng nguyên liệu là lá thuốc để cuộn thành điếu, thuốc lá điện tử sử dụng nguyên liệu là các loại hóa chất và hương liệu nên có thể bị kẻ xấu lợi dụng để pha trộn các loại ma túy và chất kích thích. Đã xuất hiện trường hợp học sinh bị ngộ độc ma túy sau khi hút thuốc lá điện tử, được đưa vào bệnh viện cấp cứu trong tình trạng rối loạn tâm thần (loạn thần), ảo giác, vật vã, kích thích.
Học sinh sử dụng thuốc lá điện tử
Trước những tác hại khôn lường của thuốc lá điện tử, chính phủ nhiều nước đã ban hành luật cấm hoàn toàn việc sử dụng và buôn bán mặt hàng này hoặc kiểm soát một cách chặt chẽ. Thuốc lá truyền thống nói chung và thuốc lá điện tử nói riêng gây ra nhiều hệ lụy về sức khỏe, y tế và sự phát triển của xã hội. Đối tượng mà chúng tác động nhiều nhất là thế hệ trẻ - lực lượng lao động chính và là tương lai của đất nước. Một quốc gia nếu có quá nhiều người hút thuốc sẽ tạo áp lực lớn lên ngành y tế khi phải chi trả một số tiền khổng lồ cho việc khắc phục những hậu quả mà thuốc lá đem lại.
Mỗi người trong chúng ta hãy góp phần tuyên truyền cho những người xung quanh, đặc biệt là con em mình về tác hại của thuốc lá. Qua đó, xây dựng một thế hệ trẻ mạnh khỏe, lành mạnh, tránh xa các tệ nạn xã hội, cải thiện giống nòi, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Trang chủ
